Akıncılar ilçe
-
Akıncılar -
Sivas■ 20. yy başında
Ermeni yerleşimi.
■ Osmanlı döneminde Karahisar-ı Şarki'ye bağlı Akşehirabad/Akşarova nahiyesi ve kazasının merkezi idi. Aşağı ve Yukarı Ezbider olmak üzere iki yerleşimdir. Aşağı köy yakınında bulunan Garmrag Surp Nşan manastırının 19. yy sonlarında `acınacak durumda olduğu, sadece 100 dönüm kadar ekilebilir arazi, bir üzüm bağı ve küçük bir değirmene sahip olduğu` kaydedilmiştir (Epr II.333).
SN■ 14.11.1849 Karahisar-ı Şarki'ye bağlı Akşehirabad [bugünkü Suşehri ve Akıncılar köylerini içine almaktaydı] ve Yakacık [Suşehri, Akşehir-i Abad, Yakacık nahiyeleri bugünkü Suşehri, Gölova ve Akıncılar ilçeleri kapsamaktaydı] kazası dahilinde kırk yıldır mutavattın olan Koçgiri Aşireti'nden Kapımahmudlu Mustafa Ağa ve oymağının vergilerini ödediklerine ve yöre ahalisi ile iyi geçindiklerine dair ...
deyar heyran■ Koord: 40° 4' 50'' D, 38° 20' 43'' K
Divriği ilçe
-
Divriği -
Sivas■ Bizans kaynaklarında Tephriki olarak anılan kent 9. yy’da Arap desteğiyle Bizans kilisesine isyan eden ayrılıkçı Pavlikçi mezhebinin merkez üssü idi. 872 yılında Bizans kuvvetlerince ele geçirilmesini 10. yy’a ait Theophanes Zeyli ayrıntılı olarak anlatır. Rumca isim şüphesiz Arapçadan aktarılmıştır.
SN■ 1530 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre Divriği 13 mahalleden oluşmaktadır. 12 mahalle ahalisi Müslüman, 1 mahalle ahalisi ise Hristiyanlardan oluşmaktadır. Mahallelerin adları şu şekildedir: 1- Cami-i Kebir, 2- Kaya Mescidi, 3- Paspan, 4- Bezazistan Mescidi, 5- Kürtüncü, 6- Arhudsu, 7- Kemankeş, 8- Pullur, 9- Kantabay(kayıtbay), 10- Sinaniye Mescidi, 11- Eruncaz, 12- Ali Çelebi, 13- Ermeniyan. 1548 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre Divriği de bir mahalle daha kurulmuş olup adı Mescid-i sufladır.
■ Divriği'nin merkezinin nüfusu yaklaşık %50 Alevi-Türk, 10'u Alevi Kürt ve Zaza, %40 Sünni-Türktür. Köylerinin nüfusuysa tam olarak 3482 Alevi-Türk(%70.5), 961 Alevi Kürt ve Zaza(19.5), 270 Sünni-Türk(%5.5) ve 225 Sünni-Kürtten(%4.5) oluşmaktadır.
Mursallı■ Koord: 39° 22' 17'' D, 38° 7' 2'' K
Doğanşar ilçe
-
Doğanşar -
Sivas 1455b 1876a 📖:
Tozanlı (idari bölge)
■ Osmanlı devrinde nahiye ve kaza adı olan Tozanlı halk arasında hala kullanılır. 1455 öncesinde bölgenin idari/askeri hakimi olan Tozan Beyden gelir. 25 köyden oluşan Doğanşar ilçesinin tamamı, Hafik’in 21, Almus’un 11, Reşadiye’nin 14, Koyulhisar’ın birkaç köyünü kapsayan bölge idi.
SN■ Geçmişinde Alevi-Bektaşi figürleri ve isimleri yoğunlukta olan bir yöre iken günümüzde Sivas ili genelinde Alevi nüfus bulundurmayan tek ilçedir.
metonio■ Koord: 40° 13' 0'' D, 37° 31' 59'' K
Gemerek ilçe
-
Gemerek -
Sivas■ 20. yy başında kısmen
Ermeni yerleşimi.
■ Roma dönemi yol rehberlerinde (Itinerarium Antoninum vd.) Armaxa/Armaca olarak yazılan yer Gemerek veya yakını olmalıdır. İsim Kamarak veya benzeri bir adın deformasyonu olabilir. ■ Eprigyan’a göre (II.387) şimdiki kasaba 16. yy başlarında Kilikya’dan gelen 20 hane Ermeni tarafından kurulmuş olup, 19. yy sonunda üçte iki oranında Ermeni nüfusa sahipti. Ermenice Garmirk veya Gamirk, merkezi Kayseri olan Kapadokya ülkesinin adıdır. Garmrag/Gamrag `Kapadokyacık` anlamında olabilir.
SN■ Gemerek (كمرك - گمرك - گمه رك) ismini açıklayıcı herhangi bir yazılı kaynak bulunamadı. Ali Cevad’a (? -1914 İstanbul) göre Tonus ilçesinin beldesi olan Gemerek’in adının nereden geldiği bilinmemektedir . Ayrıca Gemerek ismine Gaziantep’te (Belge 1) de rastlamaktayız . Halk tarafından kabul edilen Kemer-i Ak kelimesinin zamanla değişerek Gemerek ismini aldığı söylenmekte fakat akademik ve mantıklı bir geçerliliği olmadığı için biz buna itibar etmiyoruz.
obirtarihci■ Koord: 39° 11' 2'' D, 36° 4' 4'' K
Gölova ilçe
-
Gölova -
Sivas■ 20. yy başında kısmen
Ermeni yerleşimi.
■ Ermenice Ağvank, tamlayan hali Ağvanits, bugünkü Azerbaycan’ın batısındaki Gence diyarını ve bu yerin halkını ifade eder. Aynı adı taşıyan bir başka yerleşim Erzurum Hınıs ilçesinde kaydedilmiştir.
SN■ © 14.11.1849 Karahisar-ı Şarki'ye bağlı Akşehirabad ve Yakacık [Suşehri, Akşehirabad, Yakacık nahiyeleri bugünkü Suşehri, Gölova ve Akıncılar ilçeleri kapsamaktaydı] kazası dahilinde kırk yıldır mutavattın olan Koçgiri Aşireti'nden Kapımahmudlu Mustafa Ağa ve oymağının...
deyar heyran■ Koord: 40° 3' 41'' D, 38° 36' 34'' K
Gürün ilçe
-
Gürün -
Sivas■ 20. yy başında kısmen
Ermeni yerleşimi.
■ MÖ 19. yy’a ait Kültepe yazıtlarından beri Tegaramma, Tilgarimmu, Toxaramma adlarıyla anılan ülkenin merkez kasabasıdır. Tevrat’ta ve Ermeni efsanelerinde anılan Toxarma kavminin yurdu idi. Bu ilçede doğan Tohma Çayının adı muhtemelen aynı kaynaktan gelir.
SN■ Koord: 38° 43' 27'' D, 37° 16' 9'' K
Hafik ilçe
-
Hafik -
Sivas■ 20. yy başında kısmen
Ermeni yerleşimi.
■ 13. yy’dan itibaren kaydedilmiş olan isim için Kürtçe Having (`yazlık, yayla`) uzak olasılıktır. 1873-1926 yılları arasında Koçhisar adıyla kaza merkezi oldu.
SN■ © 15.05.1850 Sivas dahilinde Sivaseli ve Hafik kazalarında yerleşik Koçgiri Aşireti arasındaki kavgalar...
deyar heyran■ Hafik, göçmen kuşların göç rotasında bulunmasıyla da ünlüdür. Ermenice ‘kuşlar’ anlamına gelen Hafik adının da buradan gelmiş olması muhtemeldir. [İnandırıcı değildir - SN]
Taziye■ Koord: 39° 51' 23'' D, 37° 23' 11'' K
İmranlı ilçe
-
İmranlı -
Sivas 1400~ 📖:
Çit (idari bölge)
■ Bölge adı 14. yy ortalarında Kadı Burhaneddin döneminden beri Çit veya Çit Sahrası adıyla anılır. Önemsiz bir köy iken 19. yy sonlarında Kafkasya ve Erzurum muhacirlerinin iskanıyla önem kazandı. 1890’da Hamidabad adı verildi. Halen nüfusun bir kısmı Erzurum-Kars muhaciri, bir kısmı ise Kürt Alevidir.
SN■ © 30.06.1862 Sivas Çit [İmranlı] kazasında Koçkiri Aşireti'nin Boy Bey'i Kapı Mahmudi Kasım Ağa ile oğlunun muğayir-i hal ve harekatlarına dair... [deyar heyr]
SN■ Koord: 39° 52' 29'' D, 38° 6' 43'' K
Kangal ilçe
-
Kangal -
Sivas■ Divriği merkezli Pavlikçi isyancıların müstahkem mevkileri arasında sayılan Kángara olmalıdır. Türkçe gemici dilinde `halat` anlamına gelen kangal ile ilgisi düşünülemez.
SN■ Koord: 39° 14' 10'' D, 37° 23' 20'' K
Koyulhisar ilçe
-
Koyulhisar -
Sivas■ 13. yy’dan itibaren Koyulhisar kazası merkez kasabası şimdiki Yukarıkale köyüdür. İlçe merkezi 19. yy’da halen bulunduğu Mişaz köyüne taşındı.
SN■ Koord: 40° 18' 9'' D, 37° 49' 51'' K
Ulaş ilçe
-
Ulaş -
Sivas■ Dulkadirli beyliği’nin 16. yy’da Osmanlı’ya ilhakından sonra Maraş ile Halep arasında konargöçer olan Ulaş cemaati bu bölgeye gelip yerleşik düzene geçmiştir. 1578 tarihli tahrirde Ulaş cemaati bu bölgede anılır.
SN■ İlçe merkezi ile batı kesimleri genellikle Sünni-Türk, doğu bölgesi Kürt/Zaza kökenli Alevidir.
metonio■ Koord: 39° 26' 38'' D, 37° 2' 25'' K
Yıldızeli ilçe
-
Yıldızeli -
Sivas■ 20. yy başında kısmen
Ermeni yerleşimi.
■ Yıldızeli `kuzey ülkesi` öteden beri bölge ve idari birim adı idi; 1936’da kasaba adı olarak benimsendi.
SN■ Koord: 39° 52' 2'' D, 36° 36' 1'' K
Zara ilçe
-
Zara -
Sivas■ 19. yy sonunda nüfusu yarı yarıya Ermeni ve Türk olmak üzere 500 hane idi. Kökeni ve anlamı belirsiz olan Zara yer adı ile Zarêtis bölge adı Roma imp. döneminden beri kaydedilmiştir. 1886’da Koçgiri kaza merkezi buraya taşındı. Asıl Koçgiri şimdiki Erzincan Refahiye Gümüşkuşak köyüdür.
SN■ © 03.09.1917 Zara kazasına merbut Ümraniye, Beypınarı ve Bolucan nahiyelerindeki ahalinin kamilen [tamamen] Kürdlerden meskûn olunduğuna ve hükûmetten iftirak etmeleri için hiç bir teşebbüste bulunmadıklarına...
deyar heyran■ Zara kasabasına 93 Harbi yıllarında Osmanlı hükümeti tarafından Erzurum/Horasan civarından Sünni Türkler yerleştirilmiştir.
metonio■ Koord: 39° 53' 52'' D, 37° 45' 29'' K