■ ATMALI AŞİRETİ
Bu ad ve isim altında Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da, Suriye’de, Irak’ta birçok aşiret mevcuttur. Atma – Atmalı – Atmani – Atmanki - Etmaneki - Atmaniki gibi isimler kullanmaktadırlar. Yaptığımız incelemeler göstermektedir ki bu adla iki asli aşiret mevcuttur. Bunlardan birincisi Etmaneki ikincisi Atmalı aşiretleridir.
Atmalılar; Utmanlı – Atmalı - Atma - Atmanlı gibi isimler kullanmaktadırlar. Etmaneki ise; Etmani – Etmaniki - Etmanki gibi isimler kullanmaktadırlar. Etmaneki aşireti merkezi Batman şehri ve civarıdır. Bu aşiret ile ilgili aşiretler arasında Filint’e Kuto olarak bilinen meşhur bir destan bulunmaktadır. Destanın Mervani Devleti döneminde yaşanan Filint isimli bir kahramanın hikâyesi olduğu bilinmektedir. Bunun haricinde Etmanekilerle ilgili birçok müzik besteleri bulunmaktadır. Bu nedenle Atmalı aşireti ile Etmaneki aşireti arasında bir bağ kurmak çok güçtür. Ancak isim benzerliği bulunmaktadır. Fakat şu da bilinmelidir ki ırki, dini ve dil açısından bir birine zıt olan bazı aşiretlerin de kendi aralarında isim birliği bulunmaktadır.
Mesela Arap Turki aşireti, Turkmen aşireti ile Kürt Tırkan aşireti arasında nasıl bir bağ kurabiliriz. Biri soyca Arap olduğunu ispat etmiş diğeri Türkmen olduğu kesin bilinen bir aşiret... Üçüncüsü ise Kürtçe konuşmaktadır. Fakat her üç aşiret nerede ise aynı ismi taşımaktadır. Bu aşiretlerin bazılarını gözden geçirelim
Türk aşiret Arap aşiret Kürt aşiret
Rişvan Raşid Reşwan
Atmanlı Atmani Etmaneki
Beydili Behdili Badıli
Döğerli Duğeyrat Duğeri
Kürdülü Kurti Kurdıkan
İsalı İsa İsikan
Bu misalleri çoğaltmak, hatta uzun listeler hazırlamak mümkündür. Bu isim benzerlikleri 3 ana sebebe dayanmaktadır.
1- Dini birlik sayesinde şahısların aynı ismi kişilere ad olarak vermeleri
2- Uzun süre aynı şehirde veya aynı isimli bölgede yaşamaları
3- Kelime birliği, fakat mana ve anlam değişikliği olması
Mesela Beydili kelimesinin her üç dildeki anlamı değişiktir. Fakat aynı kelime birbirine yakın mahreçlerle her üç dil tarafından kullanılmaktadır.
Turki kelimesi de yine birçok dilde kullanılır. Fakat mana ve kast ettiği anlam değişiktir. Atmalıların doğudaki Etmanekilerle irtibatı sadece isim benzerliğidir. Ne kabileler arasında bir benzerlik bulunmakta ne de belge kabul edilecek bir bilgi bulunmaktadır. Veya en az araştırmalarımın sonucu bende bu kanaat hasıl olmuştur. Doğudaki Etmanekilerin bazı kabileleri İç Anadolu’ya göç etmiştir. Ancak bunlar aileler düzeyindedir. Bu nedenle Atmalı ile Etmanakiler birbirine karıştırılmıştır. Atmalı aşireti kendi arasında on iki kabileye ayrılmaktadır:
1-Tilkiler,
2-Kizirli,
3-Haydarlı,
4-Turuşlu,
5-Kabalar,
6-Mağıkan,
7-Ketüler,
8-Sadakalar,
9-Kızkapan,
10-Karalar,
11-Ağcalar,
12-Karahasanuşağı.
Antepli