Bulanık ilçe
-
Bulanık -
Muş■ Eski Ermenistan’ın Hark ilinin merkezi olan Gop/Kop kasabası 347 yılında vefat eden Suriyeli Aziz Daniel türbesi münasebetiyle anılır. ■ Önceden ilçe nüfusunun büyük bölümünü oluşturan Ermenilerin bir bölümü 1829 büyük göçünde Rusya tarafına göçmüş, 1895 olaylarında birçoğu topluca Müslümanlığı benimsemişti. 20. yy başlarında birçok köyde Kürtçe konuşan Hıristiyan ve Müslüman aileler bir arada yaşamış görünür. O dönemde boşalan 16 dolayında köye Kafkasya muhaciri Karapapak, Ahıskalı ve Osetler iskan edilmiştir.
SN■ © 15.07.1856 Malazgirt ve Bulanıklar civarındaki köylere Sebki Aşireti'nin iskanından dolayı memnun olunduğu.
deyar heyran■ Bulanık Müslüman mezarlığının altında Ermeni Mezarlığı bulunmaktadır. Etrafı surlarlar ile çevrilmiş olup kısmen tahrip olmuştur. Merkez jandarma karakolunun ana girişleri,eski kilisenin taş sutunlardır.Halen Kado Deresi mevkiinde Eski Ermeni Mezarlıkları, define avcılaarı tarafından tahrip edilmiştir.
Serhat Ronî■ 1935 yılında kasaba merkezinde 76 Kurmanci anadilli Kürt dışında 1.480 kişilik Türkçe anadilli Karapapak nüfus bulunuyordu. 40'lı yılların sonunda Ahıska, Şavşat ve Gümüşhane'den gelen Türklerle daha kozmopolit ve modern bir yapıya kavuşmuş olup 90'lı yıllarda büyük çoğunlukla köyleriyle beraber nüfusu boşalmış ve her yıl çoğu açıdan geriye gitmektedir. Kütük nüfusunda Türk ve Kürt oranı birbirine yakınken ilçe nüfusunun yüzde doksandan fazlası Kürttür.
metonio■ Koord: 39° 5' 32'' D, 42° 15' 59'' K
Korkut ilçe
-
Korkut -
Muş■ 11. yy’da yazan vakanüvis Stepanos Asoğik’e göre, 867 yılında Bizans imp. seçilen Ermeni kökenli I. Vasil aslen Til köylü idi. Eprigyan’a göre 19. yy sonunda köyün 37 hane Ermeni ve 61 hane Kürt nüfusu vardı. Kevorkian & Paboujian’a göre 1914’te 52 hanede toplam 500 dolayında Ermeni ve 80 dolayında Çerkes nüfus yaşamakta, Ermenilere ait Meryemana ve Surp Mesrob adında iki kilise ile 36 öğrencisi olan bir ilkokul bulunmakta idi. 1990’da ilçe statüsü kazandı.
SN■ Koord: 38° 44' 21'' D, 41° 46' 55'' K
Malazgirt ilçe
-
Malazgirt -
Muş■ 5. yy tarihçisi Xorenli Movses’in aktardığı rivayete göre kral Manavaz, Ermeni kral hanedanının kurucusu olan Hayk’ın torunu ve MS 320 yılına dek burada hüküm süren Manavazyan sülalesinin ceddi idi. Muhtemelen Urartu kıralı Menuas (MÖ 9. yy) ile aynı kişidir. İlçe merkezine yakın Adaköy’de Menuas’a ait bir yazıt bulunmuştur. İlçenin Ermeni nüfusunun bir bölümü 1895 olayları sırasında din değiştirerek Müslüman olmuştur. 20. yy başında birçok köyde Hıristiyan ve Müslümanlaşmış nüfusun birlikte yaşadığı görülür.
SN■ Yirminci yüzyılın başlarında Malazgirt kasabasının yerlisi olan azınlık Müslüman aileler tıpkı Adilcevaz, Ahlat ve Erciş'teki gibi ağırlıkla Türk kökenliydi. Ermenilerin terk ettiği şehir merkezine devlet eliyle Ahıskadan, Erzurumdan ve Kars vilayetinden göçen Türkler yerleşti. 1950'lerde Muş'a yerleşen Artvin/Şavşat'lılardan bir kaç aile de Malazgirt'in merkezine yerleştirilmişti. 60'lı yıllardan itibaren çevre köylerden Kürtler de yerleşmeye başladı. 80'li yıllara kadar kasabada Türk çoğunluğu devamlılığını sürdürüyorken PKK'nın ortaya çıkması ve toplu göçlerin başlamasıyla kasaba Kürt çoğunluklu hâle büründü. Askeriyenin de çekilmesi neticesinde her yıl olayların çıkması, asayişsizlik ve bakımsızlık gibi sebeplerden dolayı bugün köyler de, şehir merkezi de berbat hâldedir. Malazgirt'in 75 köyünün kütükte ikisi veya üçü Türk köyü olup bir kaçı da Oset köyüdür. Geri kalanı tamamen Kürttür. Düğnük/Konakkuran gibi köylerde Kürtleşmiş Ermeni aileler de bulunur.
metonio■ Koord: 39° 8' 56'' D, 42° 32' 16'' K
Varto ilçe
-
Varto -
Muş 1554t 📖:
Varto (idari bölge) [
Ermenice Varto kavar "Vart (öz.) ilçesi" ]
■ En az 16. yy’dan beri bölge adı olan Varto muhtemelen Erm Vartan kişi adıyla ilgilidir; ancak adın kökenine ilişkin tarihi kayıt yoktur. İlçe merkezi Gümgüm/Gımgım adını taşır. 18. yy’a dek ilçe nüfusu hemen tümüyle Ermeni iken, bu tarihte Celali Kürtlerinin ilçenin kuzey ve batı kesimlerine yerleşmesi ve Ermenilerin bir bölümünün göçüyle nüfus yapısı değişmiştir. Kalan ermenilerin bir bölümünün Alevi Hormek aşiretinin korumasına sığınarak Alevi törelerini benimsediği anlaşılıyor.
SN■ 1946 ve 1966 yıllarında olmak üzere iki büyük depremde ilçe merkezi yerle bir olmuştur.
Huk■ Koord: 39° 10' 10'' D, 41° 27' 20'' K