Index Anatolicus

■ Köy 10. yy'da inşa edilen ve halen sağlam olan surlarla çevrilidir. Tarihçi Xorenli Movses'e (5. yy) göre burası kral Vağarşak döneminde (MÖ 2. yy) kurulan Kapeğyan beyliğinin merkezi idi. 12. yy'da bir Türkmen beyliğinin başkenti olmuştur. ■ Erm <> `surla çevrili müstahkem yerleşim` anlamında olup Arapça <> sözcüğünün tam karşılığıdır. Asıl adı Keçror olan yerleşim, kullanımda Keçr-avan olarak anılmıştır. SN

■ Köydeki son Kürt aile 2015'de göçmüştür. Şu an Türkleşmiş Karapapak yerleşimidir. emjan

Çaybük köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Bastem

■ Kısmen Karapapak yerleşimi

■ Kürtleşmiş Karapapak yerleşimi. emjan

Ortaköy köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Ortaköy [ Tr ]

■ 20. yy başında Rum yerleşimi. Kürd/Türk (Redkan) yerleşimi

■ Rumların göçtürülmesinden sonra Kötek Bucağından Türkler iskan edilmiş fakat bölgeye gelen Kürtlerle anlaşamayınca Kötek Bucağına geri dönmüşlerdir. emjan

Çengilli köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Çengilli

E1902: Çanğlı [ Tr "çanlı" ]

■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Kürd yerleşimi

■ 11. yüzyıla ait anıtsal kilisesi Doğu Anadolu'nun en etkileyici anıtlarından biridir. SN

■ Rivayete göre Cizre göçmenlerinden. Manav

Denizgölü köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Şamiler [ Kürd/Tr "aş." ]

■ Kürd (Moti) yerleşimi

Çukurayva köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Pırut [ Erm prud բրուտ "çömlekçi" ]

■ 20. yy başında Alevi yerleşimi. Şimdi Kürd (Redkan) yerleşimi

■ Köyün yerli nüfusunu oluşturan Alevi Türkmenler 80li yıllardan önce çevredeki diğer Alevi köyleri gibi köylerinden topluca başta Ankara ve İzmir olmak üzere dışarı göç etmişlerdir, yerlerine ise çevre köylerden ve Digor'dan Kürtler yerleşmiştir. metonio

Çilehane köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Çilehane

■ 20. yy başında Rum yerleşimi.

■ Köyün yerli nüfusunu oluşturan Alevi Türkmenler 80li yıllardan önce çevredeki diğer Alevi köyleri gibi köylerinden topluca başta Ankara ve İzmir olmak üzere dışarı göç etmişlerdir, yerlerine ise çevre köylerden ve Digor'dan Kürtler yerleşmiştir. metonio

■ Türk yerleşimi. emjan

Karaboncuk köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Kasor

■ Kürd (Redkan) yerleşimi

Kozlu köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Kozlu [ Tr ]

■ Alevi (Türkmen) yerleşimi

Paslı köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Paslı

■ 20. yy başında Alevi yerleşimi. Kısmen Kürd yerleşimi

■ Köyün yerli nüfusunu oluşturan Alevi Türkmenler 80li yıllardan önce çevredeki diğer Alevi köyleri gibi köylerinden topluca başta Ankara ve İzmir olmak üzere dışarı göç etmişlerdir, yerlerine ise çevre köylerden ve Digor'dan Kürtler yerleşmiştir. metonio

■ Burada yaşayan Kürtler, Redkan aşiretindendir. Qazi

Camuşlu köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Camuşlu

■ Türk yerleşimi

Kuloğlu köy - Kağızman - Kars

1928k: Kabut

E1918: Gabudpert [ Erm "gökçekale" ]

■ Kürd yerleşimi

Taşbilek köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

Kr: KötekKarakale

Kr: QereqelaHesenbegê

■ Kürd (Redkan) yerleşimi

Yalnızağaç köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Yalnızağaç [ Tr ]

■ 20. yy başında Alevi (Türkmen) yerleşimi. Kısmen Kürd yerleşimi

■ Köyün yerli nüfusunu oluşturan Alevi Türkmenler 80li yıllardan önce çevredeki diğer Alevi köyleri gibi köylerinden topluca başta Ankara ve İzmir olmak üzere dışarı göç etmişlerdir, yerlerine ise çevre köylerden ve Digor'dan Kürtler yerleşmiştir. metonio

Çeperli köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Kızılviran

■ Türk yerleşimi

Akören köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Ağviran

■ Kürd (Redkan) yerleşimi

■ Axwêran, Redkan aşiretinin Erivan göçünden sonra yerleştiği ilk köylerden biridir. Kağızmandaki Redkanlıların çoğunluğu bu köyden dağılmıştır. Qazi

Esenkır köy - Kağızman - Kars

1928k: Todan

E1918: Totan

■ 20. yy başında kısmen Ermeni yerleşimi.

■ Köyde Ermeni ve Türkler birlikte yaşarken Ermeniler göçtükten sonra köyde Türkler kalmıştır. metonio

Kötek köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Kötek

E1918: Kedag [ Erm "ırmakçık" ]

■ 20. yy başında Karapapak yerleşimi.

Kömürlü köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Kömürlü

■ 20. yy başında Alevi (Türkmen) yerleşimi. Kısmen Kürd yerleşimi

■ Köyün yerli nüfusunu oluşturan Alevi Türkmenler 80li yıllardan önce çevredeki diğer Alevi köyleri gibi köylerinden topluca başta Ankara ve İzmir olmak üzere dışarı göç etmişlerdir, yerlerine ise çevre köylerden ve Digor'dan Kürtler yerleşmiştir. metonio

■ Kürt Redkan aşireti yaşar. Buradaki Kürtler, (Redkan) Iğdırdan buraya göç etmiştir. Köydeki Türkmen-Alevi nüfusun çoğunluğu batı illerine göç etmiştir. Qazi

Karakuş köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Karakuş

E1902: Sevapert [ Erm "karakale" ]

■ Kürd (Redkan) yerleşimi

Yenice köy - Kağızman - Kars

1928k: Yenice

■ Kürd yerleşimi

Evyapan köy - Kağızman - Kars

1928k: Vank | Ziyaret

■ 20. yy başında kısmen Ermeni yerleşimi. Şimdi Kürd yerleşimi

■ Köyde bulunan Vartighayr (`gülbaba`) manastırından ötürü adlandırılmıştır.. SN

Böcüklü köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Böcüklü

■ 20. yy başında Alevi (Türkmen) yerleşimi. Kısmen Kürd yerleşimi

■ Köyün yerli nüfusunu oluşturan Alevi Türkmenler 80li yıllardan önce çevredeki diğer Alevi köyleri gibi köylerinden topluca başta Ankara ve İzmir olmak üzere dışarı göç etmişlerdir, yerlerine ise çevre köylerden ve Digor'dan Kürtler yerleşmiştir. Ayrıca çevredeki Alevi köylerinin eskiden en büyük olanıydı. metonio

■ Burada yaşayan Kürtler, Redkan aşiretindendir. Qazi

Altıngedik köy - Kağızman - Kars

1928k: Çinamiç [ Erm ]

■ Kürd yerleşimi

Taşburun köy - Kağızman - Kars

1928k: Karavenk

E1902: Karavank [ Erm "taşmanastır" ]

■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Türk yerleşimi

■ Köyün yakınında bulunan Surp Toros kilisesi 1. Dünya Savaşına dek önemli bir yatır ve ziyaret yeri idi. SN

Yolkorur köy - Kağızman - Kars

1928k: Panavas

E1918: Panavaz [ Erm ]

■ Kürd yerleşimi

Seksen köy - Kağızman - Kars

■ Türkmen yerleşimi

■ Köy değil, Şaban Köyüne bağlı bir mahalledir. emjan

Şaban köy - Kağızman (Kötek bucağı) - Kars

1928k: Şaban

Kr: ŞewanaUsêHewıki

■ Kürd/Türk (Redkan/Zilan) yerleşimi

■ Şaban Kürt/Türk yerleşimidir fakat kendine bağlı tek mezra olan Seksen Türkmen yerleşimidir. Kürt nüfus gelmeden önce Türklerle beraber Alevi Türkmenler yaşardı. emjan

Sağbaş köy - Kağızman - Kars

1928k: Direpenek [ Erm tarpink? "demirciler" ]

■ Kısmen Türk yerleşimi

Kağızman ilçe - Kağızman - Kars

E1079, E1902: Kağzıvan/Kağezvan

■ Ermeni vekâyinamelerinde en erken 863 tarihinde Malazgirt emiri Şahab bin Qays ile dayısı Apas Pakraduni arasında vuku bulan savaş münasebetiyle anılır. 20. yy başlarında nüfusu 2000 Ermeni ve 1400 kadar Türk idi. SN

■ Gürcüce adı "Ağzevani". GEO

■ Kütüğe göre nüfus üzerinden hesaplanırsa Kağızmanın 64 yerleşiminin 18i Türk 46sı Kürttür. Lakin şu an yalnızca 10 yerleşimde Türkler yaşamaktadır, başta Alevi-Türkmenler olmak üzere bir çok Türk dışarı göç etmiştir. Türklerin bulunduğu yerleşimler genellikle merkez ve çevrelerindeyken Kürtler genellikle çevrelerindeki yerleşimlerdedir. metonio

Çallı köy - Kağızman - Kars

E1900: Xar

■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Ahıska Türkü/Kürd yerleşimi

■ 20. yy başında 55 hanede 382 Ermeni nüfusu vardı. SN

■ Posof muhaciri Ahıska Türkleri yerleşimi iken Kürtler halen nüfus çoğunluğuna sahiptir. metonio

■ Xar eski ismi değil, eski merkezidir. Merkezi önce Çallı'ya taşınmış ardından Xar mezrası Bayam Mahallesine bağlanmıştır. emjan

Haznedar köy - Kağızman - Kars

Eski adı: Xaznedar

■ 20. yy başında Rum yerleşimi.

Görecek köy - Kağızman - Kars

1928k: Manavas

E1918: Manavaz [ Erm "öz." ]

■ Kürd yerleşimi

■ Bir erkek adı olan Manavaz'dan ziyade, Manavazgerd (Malazgirt) kasabası kastedilmiş olmalıdır. SN

Karabağ köy - Kağızman - Kars

E1902: Karabağ

E1918: Averag [ Erm "harabe" ]

■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Kürd (Redkan) yerleşimi

Yankıpınar köy - Kağızman - Kars

1928k: Kızılkaya

E1918: Kızılkilise

■ Kısmen Kürd yerleşimi

Akçakale köy - Kağızman - Kars

E1918: Pertig [ Erm բերդիկ "kalecik" ]

E1670: Yervandakert [ Erm "Yervant (öz.) hisarı" ]

■ Kürd (Kurdki) yerleşimi

■ 17. yy'da Tebrizli Arakel Badmiç buraya ilişkin olarak `şimdi Ağcakale adı verilen Yervantagerd kalesi` ifadesini kullanır. Adı geçen Yervant, MÖ 4. yy'da bölgeye egemen olan Ervand/Orontes sülalesine mensup Pers valilerinden biri olmalıdır. SN

Devebük köy - Kağızman - Kars

■ Türk yerleşimi

Akyayla köy - Kağızman - Kars

1928k: Kızılöküz

■ Kürd (Kurdki) yerleşimi

Dibekkaya köy - Kağızman - Kars

Kr: Xavesor

1928k: Hovasor

E1918: Hovatsor [ Erm "yellidere" ]

■ Kürd (Celali ) yerleşimi

Sesveren köy - Kağızman - Kars

Kr: GeliyêHacê [ Kürd "Hacıderesi" ]

1928k: Gelihac

E1918: Keğaxaç [ Erm "güzelhaç?" ]

■ Kürd yerleşimi

Günindiyaylası köy - Kağızman - Kars

1928k: Kersyaylası

■ Kürd yerleşimi

■ Yayla Kêrsê, Cemaldini ve Redkan aşiretleri yaşar. Qazi

Günindi köy - Kağızman - Kars

E1902, 1928k: Kers

■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Kürd (Redkan) yerleşimi

■ Bu köyün kuzeyinde bulunan kale kalıntısı büyük olasılıkla tarihi Artagers (Bizans kaynaklarında Artogerassa) kalesidir. Pavstos tarihine göre 367 yılında İran ordusu kraliçe Parantsem ile küçük oğlu Bab'ı burada kuşattı. SN

■ Köy halkı Kêrs diyor. Qazi

Bulanık köy - Kağızman - Kars

1928k: Bulanık aş. + yk.

■ Kısmen Kürd yerleşimi

Akçay köy - Kağızman - Kars

Kr: Berpırê [ Kürd "köprüyanı" ]

1928k: Akçay

E1918: Novonikolayevka [ Rus "yeni Nikola yeri" ]

■ Kürd (Redkan) yerleşimi

■ Rus yönetimi döneminde Rus yerleşimi olarak kuruldu. SN

Ağdam köy - Kağızman - Kars

1928k: Akdam

■ Kürd (Redkan) yerleşimi

■ İsmi ilk önce Akdam'ken 2008'de Ağdam, 2009'da tekrar Akdam, 2010'da ise son kez Ağdam olarak değiştirilmiştir. 2010 itibariyle ismi resmen Ağdam'dır. emjan

■ Burada yaşayan Redkanlılar, Erivanda yaşadıkları zaman İran'ın Akdam isimli bir bölgesine sürgün edilirler. Buraya göç edip köy kurduktan sonra, Akdam ismini verirler. Qazi

Duranlar köy - Kağızman - Kars

1928k: Mestap [ Erm medzdap' "büyükdüz" ]

■ Kürd yerleşimi

Güvendik köy - Kağızman - Kars

1928k: Aktaş

■ Kürd yerleşimi

Keşişkıran köy - Kağızman - Kars

1928k: Keşişkıran [ Tr ]

E1918: Vanagan [ Erm "keşiş" ]

■ Kürd (Redkan) yerleşimi

Aşağıdut köy - Kağızman - Kars

■ Kürd yerleşimi

Karacaören köy - Kağızman - Kars

1928k: Karacaviran

■ Kürd yerleşimi

Yeşilburç mz - Kağızman - Kars

E1918: Çınhars [ Erm ]

■ Kürd yerleşimi

Kuruyayla köy - Kağızman - Kars

R1889 1928k: Ebroşlu

■ Kürd (zilan) yerleşimi

Babakum mz - Kağızman - Kars

E1918: Gabanikom [ Erm "geçitkomu" ]

■ Kürd yerleşimi

Aydınkavak köy - Kağızman - Kars

R1889 1928k: Pifik aş. [ Erm pvig "baykuş?" ]

E1918: Pvig aş.

■ Kürd (Redkan/Zilan) yerleşimi

■ Kürtçe Pıfıka Şêxa (Türkçe anlamı; Şeyh Pıfık'ı) denir. Mar(d)astan

Tomruktaş köy - Kağızman - Kars

1928k: Baroş [ Kürd beroj "güney" ]

■ Kürd yerleşimi

Yağlıca köy - Kağızman - Kars

Kr: PıfıkaTalloya

1928k: Pifik yk.

E1902: ErmeniPvik [ Erm pvig "baykuş?" ]

■ 20. yy başında Ermeni yerleşimi. Şimdi Kürd (Redkan) yerleşimi

Yukarıkaragüney köy - Kağızman - Kars

■ 20. yy başında Kürd yerleşimi. Şimdi Kürd (Kurdki) yerleşimi

Aşağıkaragüney köy - Kağızman - Kars

■ Kürd (zilan) yerleşimi

Karakale köy - Kağızman - Kars

1928k: Karakale

■ Kürd (Redkan) yerleşimi

■ Qereqela Êlya, köyün tamamı Redkan aşiretidir. Qazi

Donandı köy - Kağızman - Kars

R1889: Tellik [ Kürd "tepecik" ]

■ Kürd (Redkan/Zilan) yerleşimi

■ Bugün Karakale köyünden yaşı baya ilerlemiş bir amca ile konuştum, Tıllık köyü için "KENDALAVA" dedi. Teyit etmek için tekrar tekrar sordum, dedi Tıllık'ın daha eski ismi Kendalava'dır. Mar(d)astan