Atatürk mahalle (Tunceli bağ)
-
Tunceli Merkez (
Tunceli bucağı) -
Tunceli■ Kureşan ocağına bağlı şıhların makamı iken Tunceli kentinin devlet kurum ve görevlilerinin bulunduğu semti olmuştur.
SN■ Kureşan ocağına bağlı ''şıxo'' ların köyü idi eskiden.
oen■ Koord: 39° 4' 35'' D, 39° 31' 58'' K
Baltaş köy
-
Varto -
Muş■ Zazaca, Kemerê Hemgêni ''baltaşlar'' veyahut Kemera Hemgêni ''baltaş'' manasında konulmuştur. Ayrıca köyün tabelasında ''Kemere Hemgini'' yazıyor, Kürtçe değildir.
oen■ Koord: 39° 7' 21'' D, 41° 31' 30'' K
Büyerbaba dağ
-
Pülümür -
Tunceli■ 3000 metrelik dağa ''Koê Buyere'' (Buyer dağı), zirvesindeki krater gölüne ''Gola Buyere'' (Buyer gölü) denir. Dersim mitolojisinde Buyere başka bir kutsal dağ olan Düzgün baba nın kız kardeşlerinden biridir. Buyere ismindeki sondaki ''e'' takısı zazaca da dişil takıdır.
oen■ Koord: 39° 21' 10'' D, 39° 39' 1'' K
Demirkapı köy
-
Tunceli Merkez (
Çiçekli bucağı) -
Tunceli■ Zazaca da ''Xeçe'' denir köyün eski ismi için. Xeç köyü alevi, anadili zazaca olan Şıxmemed aşiretinin önemli köylerinden biridir.Köyde alevilerce kutsal sayılan ermenilerden kalma çeşme vardır; çeşmeye ''Khalo sıpi'' (ak dede/ak sakallı dede) denir.
oen■ Mezralar: Deregöl, Yapraklı, Hırsızdüzü (Dev), Yayalar (Hiçik).
HayDar■ Koord: 39° 5' 4'' D, 39° 23' 7'' K
Gömemiş köy
-
Tunceli Merkez (
Kocakoç bucağı) -
Tunceli■ 1994’te boşaltılmış ancak daha sonra tekrar iskân edilmiştir.
SN■ Mezralar: Atalar (Pazapun), Aydere/Ayderesi, Bilgili (Kurnik), Kavacık (Nuran), Tepearkası (Yukarıhaceri), Turan Taht, Yukarı, Yukarı Taht.
HayDar■ Zazaca ''gomê memiş'', memiş ağılı veyahut memiş mezrası manasında olmalı. Bu sahada pek de kürtçe yer ismi beklenmez. Ayrıca textê memiş(memiş tahtı) isimli başka bir yerleşim yeri daha var
oen■ Koord: 39° 8' 38'' D, 39° 40' 36'' K
Işık mezra
-
Tunceli Merkez (
Kocakoç bucağı) -
Tunceli■ Verroc olarak bildiğim yer Pülümür vadisine hakim bir kayalığın üstündedir. Acaba birden fazla mı verroc var bilemiyorum.
oen■ Koord: 39° 9' 48'' D, 39° 42' 54'' K
Kardelen köy
-
Hozat -
Tunceli■ Ermenice «tav» sık çalılık ve meşelik anlamında kullanılır; «tavud» `koruluk, meşelik` «tavig» `korucuk` demektir. Her halde Türkçe ’tavuk’ ile ilgisi düşünülemez.
SN■ Zazaca da '' tawuk/tawug'' (odun, yaprak taşımak için üretilmiş kızak) manasında da konulmuş olunabilinir.
oen■ Koord: 39° 4' 45'' D, 39° 11' 12'' K
Kutuderesi nehir
-
Tunceli Merkez -
Tunceli■ Kutudere mevkinde, Pülümür çayına karışan derenin ismi ''roj'' olarak bilinir. Zazaca ''dere roj/ dere roji'' 'gün dere' veyahut ''güneş dere'' manasındadır muhtemelen. Zazaca gün ''roce/roze'', güneş ''roc/roz'' dur. Hal takısı olan ''i'' z fonemini ''j ''ye çevirir
oen■ Koord: 39° 11' 29'' D, 39° 41' 21'' K
Meşeyolu köy
-
Tunceli Merkez (
Kocakoç bucağı) -
Tunceli■ Mezralar: Aşağı, Karşı, Kılavuz (Alanhopik), Küplüce (Kavahik), Örencik/Örence (Derekarsni/DerikHasan), Yukarı Mahalle.
HayDar■ Kortan şimdiki telafuzu ile kortu, kürtçe den ziyade zazaca olmalıdır. ''Kort'' tepe veyahut dağ yamaçlarında düzlük alanlara verilen isimdir.
oen■ Koord: 39° 9' 19'' D, 39° 43' 5'' K
Nazımiye ilçe
-
Nazımiye -
Tunceli■ Osmanlı döneminde Haydaran aşiret kazası merkezi idi. Kasaba adı Kızılkilise iken 19. yy sonlarında Sultan Abdülhamid kızı Nazime Sultan onuruna Nazimiye adı verildi. Zazacada kullanılan Kısle adı 1938 yılında burada inşa edilen askeri kışladan kinayedir.
SN■ İlçe halkının tamamına yakını Alevi Zazalardan oluşmaktadır. İki köyde Kürtçe anadilli Aleviler bulunmakla beraber yaklaşık 6 köyde 1915 olayları sonrasında sığınmış Ermeni kökenli aileler de bulunmaktadır.
metonio■ Zazacadaki ''Qısle'' isminin türkçedeki ''kışla'' dan gelme olasılığı da var. 1938 de Nazimiye de yapılmış askeri kışla kastedilen.
oen■ Koord: 39° 10' 48'' D, 39° 49' 45'' K
Ovacık ilçe
-
Ovacık -
Tunceli■ İlçenin doğu yarısı 1930’lu yıllarda boşaltılmış ve sayıları elliye yakın köy ve mezra iz bırakmamak üzere tahrip edilmiştir. Bu bölgede halen yerleşim çok seyrektir. Eski harita ve listelerdeki köyleri lokalize etmek güçtür. İlçenin batı bölümündeki köylerin tümüne yakını 1993-1994’te boşaltılmış ve tahrip edilmiştir. Bu köylerin bir bölümü son yıllarda yeniden yerleşime açıldı.
SN■ Pulur, zazaca pulor ''verimsiz, işe yaramaz'' manasında da konulmuş olabilir. Ayrıca ilçe yeri pek tepelik değildir. Höyük niteliğinde bir yer yoktur.
oen■ Selçuklu ve Osmanlı döneminde Çemişgezek'e bağlı bir nahiyeydi,1876'ya kadar Çemişgezek'e bağlı kalmış,Hozat sancağı teşkil edilince ayrılmıştır.1568'deki Çemisgezek'e bağlı adı 'Nahîye-î Ovacık'tır. 1914 kayıtlarında Ovacık'ın tamamında toplam sadece 7 ermeni görünüyor.
Veli Günaydın■ İlçe {Köyler ile birlikte} %90 Zazadır.Az sayıda Türk ve Kürt nufüs ta yaşamaktadır.Kazım Karabekir 1908 yılındaki raporunda yöre halkının diğer doğu illerine göre çok iyi Türkçe bildiğini yazmaktadır.Kazım Karabekir, Ovacık halkının Zazaca ve Türkçe olmak üzere çift dilli olduğunu söylemektedir.Yöre halkı cumhuriyet öncesinde de iyi Türkçe bilmekteydi.
Mehmet Ali■ Koord: 39° 21' 28'' D, 39° 12' 40'' K
Pülümür ilçe
-
Pülümür -
Tunceli■ Osmanlı döneminde Kuzucan/Kızuçan kazası/nahiyesi merkez köyü idi. İlçe nüfusunun tamamı halen Zaza ve geçmişte kısmen Ermeni olduğu halde 16. yy’da yapılan Osmanlı tahririnden bu yana yerleşim birimlerinin çoğunun adı Türkçedir. ■ Plomeri/Pulemuriye adının Ermenice veya Zazaca olma ihtimali tartışılmıştır.
SN■ Zazaca Pulemuriye ''armut tepesi''. Pul: tepe, muri: armut. İlçe halkının tamamına yakını Alevi Zazadır.
oen■ Pülümür yöresindeki Zazacada "Pılemoriye" şeklinde telaffuz edilir. Kökü, Ermenice "böğürtlen tepesi" anlamına gelen "plur morri բլուր մոռի olabilir.
asmen■ Halkın çoğunluğu Zazalardan oluşur, azınlık olarak Türkler bulunmaktadır.
62Ali■ Koord: 39° 29' 10'' D, 39° 53' 47'' K
Tujikbaba dağ
-
Ovacık -
Tunceli■ Alevilerce kutsal sayılan dağlardandır. 19. yy sonlarına dek Dujik/Tujik tabiri Kızılbaş ile eş anlamlı olarak Dersim Alevileri için kullanılır. Sözcüğün kökeni aydınlatılamamıştır, ancak her halükârda Türkçe olmadığı açıktır.
SN■ Sultan baba olarak da bilinir. Zazaca thuzık/thujik (sivrice, keskince) manasında konulmuş olunabilinir.
oen■ Koord: 39° 19' 24'' D, 39° 29' 36'' K
Yarlısu köy
-
Varto -
Muş■ Goşkar Baba (`kulakveren baba`) yatırı ziyaret edilir.
SN■ Zazacada "dinleyen, kulak veren" için aslında "goşedar" denir. Tahminimce bu isim Ermenice "goşgakar" կոշկաքար 'ayakkabıcı (goşig կոշիկ "ayakkabı", kunduracı, köşker'den gelmiş olabilir. Goşkar Alevi Zaza yerleşimidir, çoğu Lolan aşiretinden.
asmen■ Zazaca Dewa Goşkari ''Goşkar baba köyü'' demektir.
oen■ Koord: 39° 15' 46'' D, 41° 24' 49'' K
Yoncalı köy
-
Ovacık -
Tunceli■ Zazaca ''werte/orte'' türkçe ''orta'' sözcüğünden alıntıdır.
oen■ Koord: 39° 19' 58'' D, 39° 21' 51'' K