■ MÖ 14. yy ortalarından itibaren Hitit kaynaklarında anılan Kummaxa krallığının merkezi olduğu anlaşılıyor. Tarihçi Horenli Movses, kral Ardaşes (MÖ 2. yy) zamanında tanrı ve tanrıça heykelleriyle donatıldığını, onun oğlu II. Dikran’ın da Yunan heykeltraşlarına tanrıça Anahit heykelini sipariş ederek bu kentteki tapınağa yerleştirdiğini anlatır. 3. ve 4. yüzyıllarda Arşaguni hanedanından Ermeni kralların bir çoğu bu kentte gömülü idi. Erken kaynaklarda Ani ve Gamax/Kamax adları bir arada kullanılır. Erm Daranağik ve Yun Daranalia vilayet adıdır.
SN