1665 📖: Akdeniz

A870 📖: Bahr eş-Şam [ Arapça "Suriye denizi" ]

Lt639 📖: Mediterraneum (Mare) [ Latince "ülkeler arası (denizi)" ]

Y190~ 📖: Mesógaios (Póntos) Mεσóγαιος [ Yunanca "ülkeler arası (denizi)" ]

■ Antik kaynaklarda adı genellikle `büyük deniz`dir (İbr Yam haGadol, Yun Megalê Thálassa, Lat Mare Magnum). Mesógaios adı en erken 2. yy’da Mısırlı Polluks’un Onomastikon’unda görülür. Klasik devir Arapçasında Bahr ar-Rûm yaygındır; modern Bahr al-abyaz (`ak deniz`) Türkçeden çeviridir. Bahr al-Mutawassıt (`ara deniz`) Batı dillerinden çeviridir. Türkçe en erken tarihten itibaren görülen Akdeniz ve Karadeniz adları muhtemelen `güney/kuzey denizi` anlamındadır. SN

■ Koord: 36° 32' 3'' D, 30° 52' 1'' K

1912hk 📖: Buldur

1876a 📖: Tirkeş (idari bölge) [ Türkçe "okçu" ]

Y1438 📖: Praitória [ Latince praetoria "yolkonağı" ]

1333 📖: Burdûr

■ Çeşitli kaynaklarda görülen «Polydôrion» adı mesnetsizdir. Praitória adı yeni bulunan 1438 tarihli bir Bizans yazmasında keşfedilmiştir. Latince «Praetoria», Yunanca «Praitória» `yüksek devlet görevlilerinin seferde konakladığı resmi konukevi` anlamındadır. Güney Afrika Cumhuriyeti’nin başkenti aynı adı taşır. SN

■ Koord: 37° 43' 10'' D, 30° 17' 0'' K

İt1100~ 📖: Dardanelli [ Latince "Dardanos'çuklar" ]

Y-600 📖: Hellêspontos [ Yunanca "Helle denizi" ]

■ Antik isim Hellespontos’tur. Boğazın Anadolu yakasında efsanevi geçmişte Dardanoi halkının ve Dardania adlı kentin bulunduğunu Homer bildirir. Buna istinaden boğazın iki yakasındaki Sestos ve Abydos kentlerine (halen Batı dillerinde Boğazın adı olarak kullanılan) ’Dardanelli/Dardanelles’ adını 11. yy’da Venedik ve Cenevizliler yakıştırmıştır. Osmanlı devrinde boğazın özel bir adı olmamış görünür. SN

■ Koord: 40° 13' 1'' D, 26° 26' 41'' K

1919hb 📖: Çiftehan İstasyonu

1764z 📖: Çifte Hanlar (mv)

Lt400a 📖: Aquae Calidae [ Latince "ılısular" ]

■ © 29.07.1764 Şücaaddin kazasına tabi Ulukışla köyünde Öküz Mehmed Paşa Evkafı'ndan olan çifte hanların tamirine dair ... deyar heyran

■ Koord: 37° 30' 46'' D, 34° 46' 9'' K

1928 📖: Fethiye

1854h 1916h 📖 📖: Hasanbadrik

S1190 📖: Hesna-d'patrîq [ Süryanice "tekfur kalesi" ]

Y180 📖: Siniskolon [ Latince sínis colonia ]

■ Alevi-Türk yerleşimi

■ Yun patríkios > Ar batrîq burada `Bizans soylusu` anlamındadır. 1058-1063 döneminde Hesnâ d’patrîq adıyla Süryani piskoposluk makamı idi. Roma dönemi yol rehberlerinde Sinis Colonia adıyla geçen yer burası olmalıdır. SN

■ © 08.07.1894 Malatya sancağı dahilinde kain Akçadağ kazasına merbut Görne nahiyesine tabi Hsnbatrik karyesinin Erguvan nahiyesine rabt ve ilhakına dair... deyar heyran

■ Koord: 38° 37' 34'' D, 38° 8' 10'' K

1480~ 📖: Kadırga Limanı

Lt400~ 📖: Portus Juliani [ Latince "Julianus imp. limanı" ]

■ Kapalı daire şeklindeki antik askeri liman günümüzde tamamen dolarak yerleşim alanı haline gelmiştir. SN

■ Koord: 41° 0' 15'' D, 28° 58' 9'' K

1250~: Kavalla [ Latince "at yeri" ]

Byz: Xristoúpolis [ Yunanca "Mesih kenti" ]

Rom: Neápolis [ Yunanca "yenikent" ]

■ 20. yy başında Türk/Rum Ortodoks yerleşimi.

■ 13. yy’da Frenk işgali döneminde beliren Kavala adı muhtemelen `at istasyonu` anlamındadır. 20. yy başında bir kısmı Arnavut ve Pomak kökenli olmak üzere nüfusun büyük çoğunluğu Türk idi. SN

■ Koord: 40° 56' 14'' D, 24° 24' 42'' K

1665 📖: Kız Kulesi

Y1207 📖: Árkla [ Latince arcula "hisarcık" ]

■ Tarihçi Honazlı Nikitas imp. Manuel Komnenos’un bu adacık üzerinde inşa ettirdiği hisardan söz eder. Orhan Bey’in Bizanslılar elinde rehin olan oğlu Halil’in serbest bırakılmasıyla ilgili görüşmeler (1356?) de bu hisarda gerçekleşmiştir. Şimdiki kule Osmanlı eserinin röprodüksiyonudur. SN

■ Koord: 41° 1' 15'' D, 29° 0' 14'' K

1518a: Kfertût

A870 📖: Kafr Tûtha [ Süryanice "dutköy" ]

Lt180 📖: Castra Murorum [ Latince "duthisar" ]

■ Kürt-Sünni yerleşimi

■ Koord: 37° 7' 22'' D, 40° 30' 38'' K

Y1308 📖: Kula [ Türkçe "kule" ]

Y813 📖: Opsíkion (idari bölge) [ Latince obsequium "maiyet" ]

■ Arapça veya Türkçeden alıntı olan κουλᾶς (`kule`) sözcüğü Bizans askeri terminolojisinde 11. yy’dan itibaren kullanılır. 7. yy’da kurulan Opsikion ( < Latince «obsequium» `maiyet`) askeri eyaletinin merkezi olan kasabanın 13. yy’da ’Kula’ olarak adlandırıldığını Bizans tarihçisi Paxymeres bildirir. SN

■ Yüksek (iki katlı) bağ evlerine Rumlar Türkçe kule'den uyarlanmış 'koula' adını verirlerdi. Yörede halâ bu yapılardan vardır. Belirli bir yeri belirtmek için kullanılırken, orada gelişen yerleşimin adına dönüşmüş olabilir. Tankut Beygu

■ © 22.06.1665 Kütahya sancağının Uşak, Eğrigöz, Gököyük, Simav, Şeyhlü, Gedos, Kula, Altuntaş ve Lazkiye nahiyelerinde ... deyar heyran

■ Kula kazası Mendehor karyesinden Değirmeci İstavri'nin kızının ihtida muamelesinin icrası için Adliye ve Mezahib Nezareti'nce istenilen izahatın gönderilmesi. H-21-12-1328 Manav

■ Koord: 38° 32' 44'' D, 28° 38' 57'' K

1665 📖: Sabanca

Y1057 Y1308 📖 📖: Sophon / Siphonês

Lt378 📖: Siphonensis Lacus [ Latince "Siphon/Sophon gölü" ]

■ İlçe merkezi adını gölden alır. Yöredeki yerleşimlerin çoğunluğu 1877-78 Rus harbinden sonra gelen Kafkasyalı ve Gürcü muhacirlerin iskânı için kurulmuştur. SN

■ Koord: 40° 42' 50'' D, 30° 14' 38'' K

1907hk 📖: Terzili

Y535 Y640 📖 📖: Basilika Therma [ Yunanca "kral hamamı" ]

Y150 📖: Aquae Saravenae [ Latince "Saravena kaplıcaları" ]

■ Yunanistan göçmeni/Rumeli göçmeni yerleşimi

■ Daha önce (şimdi Boğazlayan’a bağlı) Aşağısarıkaya kasabasında olan Sarıkaya ilçe merkezi daha sonra Terzili köyüne taşındı. Bazen Terzilihamam adı da görülür. SN

■ Helenistandan mübâdil iskân edildi. Takriben 1930'larda Yugoslavya Krallığından getirilen Müslüman iskân edildi. 1951 dalgasında Bulgaristanlılar iskân edildi. Yer ismi Opel olarak da geçmiştir helencede. Manav

■ Koord: 39° 29' 37'' D, 35° 22' 36'' K

1643b 📖: Şarki Karahisar [ Türkçe "doğu karahisar" ]

1484 📖: Şabın Karahisar [ Türkçe "şaplı Karahisar" ]

E1075 1282 📖 📖: Koğonya

A870 📖: Koloniya

Y17 📖: Kolônia [ Latince colonia "koloni, yerleşke" ]

■ MÖ 64 yılında Pompeius tarafından kurulan Kolonia/Colonia kentidir. Erm Koğonya biçimi 20. yy başlarına dek Türkçede de kullanılmıştır. Daha önce resmi dilde tercih edilen Şarki Karahisar adı 1924’te Atatürk’ün önerisiyle Şebin Karahisar olarak düzeltildi. SN

■ Atatürk’ün 1924 ziyâretinde yapılan, o yıllarda kullanılan resmî Karahisar-ı Şarkî adının evvelce de kullanılmış olan Şebinkarahisar olarak değiştirilmesinden ibâret. Yoksa Şebinkarahisar ismi, çok önceleri de – meselâ Evliyâ çelebi’nin ziyâreti yıllarında – kullanılıyordu. Bâzı Osmanlıca haritalardan ve I. ve II. Dönem Karahisar-ı Şarkî milletvekili Ali Sürûrî Efendinin TBMM albümündeki bilgilerden Osmanlı’nın son dönemlerine kadar da kullanıldığı anlaşılıyor. Bilâl Tunç

■ Koord: 40° 17' 18'' D, 38° 25' 20'' K

1665 📖: Üsküdar

Y1207 📖: Skutári(on) Σκουτάριον [ Latince scutarii? "kalkancılar" ]

Y-146 Y961 📖 📖: Xrysópolis Χρυσόπολις [ Yunanca "altınkent" ]

■ Polybius’a göre beldeyi ilk kez MÖ 410’da Atinalı general Alkibiadês tahkim ederek Hrysópolis adını vermiştir. Bizans imp. I. Manuel Komnenos’un (1143-1180) yaşamının son iki ayını bu yerde bulunan Skutárion adlı sarayda geçirdiğini tarihçi Nikitas Honiates bildirir (CXXXIX.565). Villehardouin’in 4. Haçlı Seferi kroniğinde bu yerden Scutaire/Escutaire olarak söz edilir. Scutarii/skoutaroi Roma ordusunda bir sınıf adıdır. Ancak Farsça üsküdâr `menzil, ulak istasyonu` sözcüğüyle ilgili olması ihtimali göz ardı edilemez. Sonuç olarak bu yer, kadim çağdan beri İran'dan İstanbul'a gelen yolun son durağıdır. SN

■ Arnavutluk sınırları içerisindeki İşkodra kentiyle adaştır. metonio

■ Koord: 41° 1' 36'' D, 29° 1' 2'' K

1665 📖: Istranca [ Bulgarca странджа "küçük diyar?" ]

Y378 📖: Haiminóntos [ Latince Haemi mons "Balkan dağı" ]

■ Istranca adı Çatalca yakınındaki Stranca (Binkılıç) kasabasından gelir. Bulgarca isim muhtemelen страна `ülke, diyar` söcüğü ile ilgilidir. Roma imp. 4. yy’dan itibaren anılan Haemimontus ili (Edirne-Kırklareli), şimdi Bulgaristan’da olan Balkan (Haimos/Haemus) Dağının adını taşır. SN

■ Koord: 41° 29' 11'' D, 28° 5' 31'' K