■ Antik isim Hellespontos'tur. Boğazın Anadolu yakasında efsanevi geçmişte Dardanoi halkının ve Dardania adlı kentin bulunduğunu Homer bildirir. Buna istinaden boğazın iki yakasındaki Sestos ve Abydos kentlerine (halen Batı dillerinde Boğazın adı olarak kullanılan) 'Dardanelli/Dardanelles' adını 11. yy'da Venedik ve Cenevizliler yakıştırmıştır. Osmanlı devrinde boğazın özel bir adı olmamış görünür. SN
■ Istranca adı Çatalca yakınındaki Stranca (Binkılıç) kasabasından gelir. Bulgarca isim muhtemelen страна `ülke, diyar` söcüğü ile ilgilidir. Roma imp. 4. yy'dan itibaren anılan Haemimontus ili (Edirne-Kırklareli), şimdi Bulgaristan'da olan Balkan (Haimos/Haemus) Dağının adını taşır. SN
■ 7. yy'da kurulan Opsikion ( < Latince «obsequium» `maiyet`) askeri eyaletinin merkezi olan kasabanın 13. yy'da Türklerce 'Kula' olarak adlandırıldığını Bizans tarihçisi Paxymeres bildirir. SN
■ Yüksek (iki katlı) bağ evlerine Rumlar Türkçe kule'den uyarlanmış 'koula' adını verirlerdi. Yörede halâ bu yapılardan vardır. Belirli bir yeri belirtmek için kullanılırken, orada gelişen yerleşimin adına dönüşmüş olabilir. Tankut Beygu
Lt378📖 Siphonensis Lacus [ Lat "Siphon/Sophon gölü" ]
■ İlçe merkezi adını gölden alır. Yöredeki yerleşimlerin çoğunluğu 1877-78 Rus harbinden sonra gelen Kafkasyalı ve Gürcü muhacirlerin iskânı için kurulmuştur. SN
■ Çeşitli kaynaklarda görülen «Polydôrion» adı mesnetsizdir. Praitória adı yeni bulunan 1438 tarihli bir Bizans yazmasında keşfedilmiştir. Latince «Praetoria», Yunanca «Praitória» `yüksek devlet görevlilerinin seferde konakladığı resmi konukevi` anlamındadır. Güney Afrika Cumhuriyeti'nin başkenti aynı adı taşır. SN
Lt639📖 Mediterraneum (Mare) [ Lat "ülkeler arası (denizi)" ]
Y190~📖 Mesógaios (Póntos) Mεσόγαιος [ Yun "ülkeler arası (denizi)" ]
■ Antik kaynaklarda adı genellikle `büyük deniz`dir (İbr Yam haGadol, Yun Megalê Thálassa, Lat Mare Magnum). Mesógaios adı en erken 2. yy'da Mısırlı Polluks'un Onomastikon'unda görülür. Klasik devir Arapçasında Bahr ar-Rûm yaygındır; modern Bahr al-abyaz (`ak deniz`) Türkçeden çeviridir. Bahr al-Mutawassıt (`ara deniz`) Batı dillerinden çeviridir. Türkçe en erken tarihten itibaren görülen Akdeniz ve Karadeniz adları muhtemelen `güney/kuzey denizi` anlamındadır. SN
■ MÖ 64 yılında Pompeius tarafından kurulan Kolonia/Colonia kentidir. Erm Koğonya biçimi 20. yy başlarına dek Türkçede de kullanılmıştır. Daha önce resmi dilde tercih edilen Şarki Karahisar adı 1924'te Atatürk'ün önerisiyle Şebin Karahisar olarak düzeltildi. SN
■ Atatürk’ün 1924 ziyâretinde yapılan, o yıllarda kullanılan resmî Karahisar-ı Şarkî adının evvelce de kullanılmış olan Şebinkarahisar olarak değiştirilmesinden ibâret. Yoksa Şebinkarahisar ismi, çok önceleri de – meselâ Evliyâ çelebi’nin ziyâreti yıllarında – kullanılıyordu. Bâzı Osmanlıca haritalardan ve I. ve II. Dönem Karahisar-ı Şarkî milletvekili Ali Sürûrî Efendinin TBMM albümündeki bilgilerden Osmanlı’nın son dönemlerine kadar da kullanıldığı anlaşılıyor. Bilâl Tunç
