■ 1885 yılında Batum'a bağlı Maradit Nahiyesi Oxordia Köyünden gelmişlerdir. Her Sülaleden bir kaç kişi İzmit'e bağlı Çubuklu Osmaniye Köyüne gitmişlerdir. Yalova Safran Köyü ile İzmit'e bağlı Çubuklu Osmaniye Köyü aynı Sülalelerin olduğu yakın akraba Köydür. Borçka'ya bağlı Oxordia Köyünde 1885 yılında gelmeyenlerin torunları olan aynı Sülalelerin günümüzdeki temsilcileri yaşamaktadır. Köy Halkı Lazca'yı çok iyi bilir ve konuşur. Cüneyt Malçok
■ Kanpara sülalesinin köyü. Ümmiye’ye bağlı bir mahalle olmasına karşılık ayrı bir dağ köyü görünümündedir. Takriben 1950'lere kadar Kandıra sınırındaki Veyisler yakınında tenha bir köyde oturan Laz Kanparalar topluca buraya ve bir kısmı Bekirdere civârına taşındılar. cxaluri
■ 18. yy’da Kürtlerin iskan edildiği köy daha sonra bir sel hadisesi üzerine dağılmış, 19. yy sonlarında ise köy, anlatılanlara göre, Çerkes `çeteciler` tarafından ele geçirilmiştir. SN
■ Köyün yüzde altmışı Laz, yüzde otuzu Manav, geri kalanı ise Gürcü, Çerkes ve Kürttür. metonio
■ 20. yy başında Rum Ortodoks yerleşimi. Şimdi Laz yerleşimi
■ Georgios Kandiliotis'in Fityana tarihine ilişkin kapsamlı kitabı 1949'da Selanik'te yayımlanmıştır. Trabzon'un fethi esnasında Sümela başrahibi Fityana'lı Kallinikos adlı bir zattı. (B&W 1.165). Şimdiki nüfus çoğunlukla Rize göçmeni Lazdır. SN
■ 20. yy başında Laz yerleşimi. Kısmen Laz yerleşimi
■ Ksenophon'da Odinios adıyla anılan yer olması muhtemeldir (MÖ 4. yy). Allen'e göre Gürcüce/Lazca `gölgeli` anlamına gelen bir adın Yunanca uyarlamasıdır. (B&W 335-336.) ■ Rize'nin Pazar ve Ardeşen ilçeleri ile Artvin'in Arhavi, Fındıklı ve Hopa ilçeleri Türkiye'nin 'hakiki' Laz nüfusunun büyük kısmını barındırır. Gürcüce ile uzak akraba bir dil olan Lazca halen yaygın olarak konuşulur. SN
■ Çeşitli illerden (Rize, Trabzon, Erzurum, Bayburt) az da olsa Türk, Kürt ve Poşa unsurlar mevcuttur. Merkezde Hemşinliler de elbette ki var ama yerleşik bir mahalleri yoktur. i.güney
■ 20. yy başında Laz yerleşimi. Laz/Gürcü yerleşimi
■ Pjişkyan'a göre Antik Çağ'da Trabzon kentini önce buraya kurmak istemişler, fakat havanın fenalığı yüzünden terk etmişlerdir. 1878'de Rus yönetimindeki Acara'dan iltica eden Gürcü muhacirler iskân edildi. SN
■ Köy halkının çoğu Lazdır. Gürcüler azınlık ve sanırım tek sülale (Karadeniz). Ancak bu köyün merkeziliği sebebiyle yakın zamandaki göçlerle yaşanmış yeni bir demografik değişim de olabilir pekâlâ. Özünde bir Gürcü köyü olan alanın nüfus yapısı bu şekilde değişmiş de olabilir. Fakat 1878'in geç bir tarih, bölgenin de Laz olduğu düşünüldüğünde bir Laz köyüne Gürcülerin yerleştirilmiş olduğu da düşünülebilir. i.güney
■ 20. yy başında Laz yerleşimi. Şimdi Laz yerleşimi
■ Komilo adının iadesi için verilen bürokratik mücadele sümektedir. SN
■ Komilo Köyü Muhtarı Lütfü Sezgin, "Köyümüzün adı Lazca ’Komilo’ olarak biliniyordu. Başvurumuzla resmen bu adı geri almış olduk. Komilo Lazca’da Tanrıça anlamına geliyor" dedi. Manav
■ 20. yy başında Laz yerleşimi. Şimdi Laz yerleşimi
■ Köy halkı tamamıyla Lazdır. Köyde yaşayan Çepnioğlu sülalesi de Laz'dır ve tamamı Lazca konuşmaktadır. ahmet topaloğlu
■ Tolikçeti (Duygulu) köyü ikiye bölünmüş, aşağı mahalle olan Dobira Şehitlik adıyla yeni bir muhtarlık olmuş, yukarı mahalle olan Cininçoi ise Duygulu adıyla devam etmiştir. Aleksiva
■ 20. yy başında Laz yerleşimi. Şimdi Laz yerleşimi
■ 17. yüzyılda İkizdere-Güneysu ilçelerine göç vermiştir. burak
■ Laz yerleşimi. Dutxe ağzı, Ardeşen Lazcasının bir alt varyantıdır ama giderek merkezi Ardeşen şivesine asimile olmaktadır. i.güney
■ Laz tarihini doğrudan ilgilendiren önemli bir yerleşim birimi. 800 yıllık tarihi geçmişi olduğu anlaşılmaktadır. Osmanlı imparatorluğu 1486 kayıtlarında dutxa ATİNA (PAZAR) 'a bağlı bir köydür. Bilinen 3 önemli hanedanı Ortak'afelipe (sofuoğlu), Map'ipere ve K'oçiva arasında ciddi bir güç çatışması yaşanmıştır. dursun ali çukur
■ 11. yy Bizans ve Gürcü Vekayinamesi'nde anılan Anakophi kalesinin Aprasos/Abuislah (Esenkıyı) mevkiinde olduğunu Honigmann savunur. Kasaba nüfusu yaklaşık eşit sayılarda Lazlar ve Ermenice konuşan Hemşinlilerle daha az sayıda Gürcülerden oluşur. SN
■ Köy adının 'ab-ı ıslah' olarak yorumlanması halk etimolojisidir. Antik yazarlarda görülen Ápsaros adı, standart r > l dönüşümüyle Türkçede 'apsal' ve 'apısla' biçimlerini alabilir. SN
■ 10. yy'a ait bir Bizans kaynağında Bourzó adıyla anılan yer olması mümkündür. (B&W 347). Kesin olan en erken kayıt anonim Gürcü Vekâyinamesi'nin 13. yy'a ait Ermenice çevirisinde geçen Porçxa'dır. SN
■ Lazca Borçxa denir. Laz-megrel dilinde cixa "kale" anlamındadır. isa tabili
